TBDY 2018 (Deprem Yönetmeliği) - TS500 - TS498
İnşaat mühendislerinin başvurduğu en temel yönetmelikler olan; Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018), TS500 (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları) ve TS498 (Yapı Elemanların Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap Değerleri) standartlarının en gün...
TBDY 2018 - Yeni Deprem Yönetmeliği
1 Ocak 2019 tarihi itibariyle uygulanmaya başlayan TBDY 2018 Deprem Yönetmeliği, inşaat sektöründeki pek çok ezberi bozdu. Bir önceki deprem yönetmeliği olan TDY 2007'ye göre; deprem bölgeleri, zemin sınıfları, en küçük en kesit boyutları, sprektral deprem ivmesi, R katsayısına ilaveten D katsayısı, bina önem katsayısı, deprem tasarım sınıfı, bina yükseklik sınıfı, kolon boyuna donatılarında bindirme ekleri (filiz boyları), kirişlerde çirozlar, kolonlardaki çirozların sayıları, perde kalınlığının boyuna oranı gibi yeni yönetmelikte onlarca değişiklik söz konusu.
Kiriş genişliği ve perde genişliği ise en az 25 cm olmak zorunda. Perde demişken, artık perdenin uzunluğu perdenin genişliğinin 7 katı olmak zorunda değil. TBDY 2018 ile birlikte bu oran 6'ya düşürüldü. Artık 25 cm x 150 cm veya 30 cm x 180 cm ölçülerinde perdeler yapabileceğiz.
TS500 için link: https://web.itu.edu.tr/mdaskiran/wp-content/uploads/2014/09/TS500.pdf
TBDY 2018 ile 2007 Deprem Yönetmeliği Arasındaki Farklar
TBDY 2018 (Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018) ile 2007 Deprem Yönetmeliği arasında onlarca fark söz konusu. İşte o farklar...
2018 Deprem Yönetmeliğinde (TBDY 2018) Deprem Bölgeleri ve Spektral Deprem İvmeleri
2007 Deprem Yönetmeliğinde alışılagelmiş 4 adet deprem bölgesi mevcuttu. Bu 4 deprem bölgesine göre Ao deprem ivmesini (etkin yer ivmesi katsayısı) birinci derece deprem bölgelerinde 0,4g, ikinci derece deprem bölgelerinde 0,3g, üçüncü derece deprem bölgelerinde 0,2g, ve dördüncü derece deprem bölgelerinde 0,1g olarak hesap ediyorduk. Sonra da bina önem katsayısı ve zemin cinsine göre (Z1, Z2, Z3, Z4) elde ettiğimiz spektrum değeri ile çarparak işlemlerimize devam ediyorduk.
Hem hatırlatmak için hem de henüz öğrenci olan okurlarıma eşdeğer deprem yükü yöntemini basitçe izah etmek için tüm hesapların "F = m x a" formülünden ileri geldiğini belirtmeliyim. Evet, o bildiğiniz basit fizik kuralı.
Deprem kuvveti Vt = [W x (Ao x I x S(t))] / Ra(t) formülünden çıkar. W dediğimiz ağırlığı g yer çekimi ivmesine bölerseniz kütleyi elde edersiniz. Ao değerinin içindeki gizli g yer çekimi ivmesi ile bu g birbirini götürür. (Gizli g dediğim; 0,3g, 0,2g ivmeleri) Yani hesap tamamen F = m x a formülüne dayanıyor.
2018 Deprem Yönetmeliğinde ise (TBDY 2018) spektral deprem ivmelerini Afad'ın sitesinde koordinat üzerinden elde ediyoruz.
2018 Deprem Yönetmeliğinde (TBDY 2018) Kolonlarda, Perdelerde ve Kirişlerde Çirozlar
2007 Deprem Yönetmeliğinde kolonlardaki ve perdelerdeki çirozlar, kolonların boyunda donatılarına bağlanıyordu. Ayrıca da sayıca birer atlamalı olarak çirozlar konuluyordu. Kirişlerde ise kiriş çirozları atmak zorunlu değildi.
2018 Deprem Yönetmeliğinde ise (TBDY 2018) yüksek kirişlerde ve kısa kirişlerde çiroz kullanmak zorunlu. Ayrıca kolonlarda ve perdelerde de çirozlar etriyeleri de saracak şekilde bağlanacak ve sayıca da epey artacak. Çünkü etriyelerin ve kolon ana donatıların bütün kesişim noktalarının çirozlar ile sarılması gerekiyor.
2018 Deprem Yönetmeliğinde (TBDY 2018) Bina Önem Katsayıları
Daha önceki 2007 Deprem Yönetmeliğinde 4 ayrı bina önem sınıfı bulunurken 2018 TBDY'de 3 adet bina önem katsayısı bulunmakta. Bunlar; konut, otel gibi yapıların bulunduğu bina önem katsayısı 1 olan yapılar, alışveriş merkezi, spor tesisi, sinema, tiyatro gibi yapıların bulunduğu bina önem katsayısı 1,2 olan yapılar ve deprem sonrasında hemen kullanılması gereken; bina önem katsayısı 1,5 olan hastane, sağlık ocağı, PTT, okul, yurt gibi yapılardan oluşuyor.
Bina önem katsayısı 1,5 olan yapıların Bina Kullanım Sınıfı 1 olarak belirlenmiş. Yani bu sınıftaki binalar birinci derecede önemli binalardır diye düşünebilirsiniz. Bina önem katsayısı 1,2 olan yapıların BKS (Bina Kullanım Sınıfı) değeri 2, bina önem katsayısı 1 olan yapıların BKS değeri ise 3 olarak belirlenmiş.
2018 Deprem Yönetmeliğinde (TBDY 2018) Bina Yükseklikleri Sınırlandırıldı
Afad'dan öğrendiğiniz Deprem Düzeyi-2'ye göre (DD-2, 50 yılda aşılma olasılığı %10 olan, tekrarlanma periyodu 475 yıl olan deprem yer hareketi düzeyi) Sds değeriyle ve Bina Kullanım Sınıfıyla; Deprem Tasarım Sınıfı belirlenir. Örneğin ZD zemin sınıfı, Sds değeri 1,012 ise Bina kullanım sınıfı 3 için Deprem tasarım sınıfı değeri 1 olmakta. Bu değere göre de Bina Yükseklik Sınıfı belirlenmekte.
Ancak bina yükseklik sınıfı, taşıyıcı sisteme göre birtakım engellerle karşılaşıyor. Örneğin asmolen döşeme ile binayı modellediğimizi varsayalım. Ayrıca bu modelimizde hiç betonarme perde bulunmasın. Bu durumda yapımız A31 sistemine dahil olacak. R katsayısını 4, D katsaysını 2,5 alacağız ve bina yükseklik sınırı koşulu karşımıza çıkacak. Bu örnek için yönetmeliğe baktığımızda bina yükseklik sınıfının 7'den büyük veya 7'ye eşit olması gerektiğini görüyoruz. Bu da yönetmeliğin bana sadece 10,5 metre yüksekliğinde yapı inşa etmeye izin verdiğini gösteriyor.
Özetle 2018 TBDY; asmolen döşemelere ve mantar döşemelere güzel bir darbe vurdu. Ve bunun olması da gerekiyordu. Çünkü ülkece salt güzellik anlayışı olan "odalarda kiriş görünmesin" zihniyetinden sıyrılmamız gerekiyor. Ülkemiz deprem kuşağında yer alıyor ve bizim böyle lükslerimiz söz konusu olamaz.
2018 Deprem Yönetmeliğinde (TBDY 2018) En Küçük Kolon, Kiriş ve Perde Boyutları
Daha önceki yönetmeliklerde 25 cm olan en küçük dikdörtgen kolon dar kenarı, yeni yönetmelikle birlikte 30 cm olarak belirlendi. Yani 25 cm x 50 cm kolonlara veda edeceğiz. Dairesel kolonlarda ise kolon çapı en az 35 cm olmak zorunda.
Kiriş genişliği ve perde genişliği ise en az 25 cm olmak zorunda. Perde demişken, artık perdenin uzunluğu perdenin genişliğinin 7 katı olmak zorunda değil. TBDY 2018 ile birlikte bu oran 6'ya düşürüldü. Artık 25 cm x 150 cm veya 30 cm x 180 cm ölçülerinde perdeler yapabileceğiz.
TBDY 2018 Uygulama Örnekleri
TBDY 2018 (Deprem Yönetmeliği) - TS500 - TS498 Standartları
TBDY 2018 oldukça kapsamlı bir yönetmelik ve detaylıca analiz edilmesi gereken bir yönetmelik. Birtakım iyileştirmelere açık olduğunu düşünüyorum. Ama bazı konularda da çok güzel adımlar atıldığı ortada. Yine de 2007 Deprem Yönetmeliği'nin henüz tam manasıyla test edildiğine inanmıyorum. Çünkü TDY 2007 ile inşa edilmiş binaların davranışını tam olarak gözlemleme şansımız olmadı. TBDY 2018 yönetmeliğini, TS498'i ve TS500'ü aşağıdaki linklerden inceleyebilirsiniz.
TBDY 2018 Resmi Gazete Linki: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180318M1-2.htm
TS498 için link: https://abs.cu.edu.tr/Dokumanlar/2016/IMZ312/634693921_ts_498__yapi_elemanlarinin_boyutlandirilmasinda_alinacak_yuk.pdfTS500 için link: https://web.itu.edu.tr/mdaskiran/wp-content/uploads/2014/09/TS500.pdf
1 yorum