Beton Dökümünde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Beton döküm işlemine başlamadan önce kalıpların projesine uygun, sızdırmaz ve sağlam bir şekilde kurulduğundan emin olmalısınız. Eğer demir donatılar ve kalıplar, projesine harfiyen uygunsa zaten %90 oranında beton dökümüne hazırsınız demektir. Aşağıdaki checklist ile kendinizi beton dökümüne hazır olup olmadığınız konusunda kontrol edebilirsiniz.

• Kalıp ve donatılar projesine birebir uygun mu? (Bkz: Kalıp nasıl çakılır?)
• Kalıplar yağlandı mı?
• Kalıplarda sızdırmazlık sağlandı mı?
• Paspayı mesafeleri kontrol edildi mi?
• Vibratörler çalışır durumda ve sahada hazır halde mi?
• Betonun slump'ı ve max. agrega çapı projeniz için uygun mu?
• Hazır beton pompasının kurulmasını engelleyecek bir yapı / ürün vb. var mı? (Elektrik telleri vs.)
• Sahaya gelen betonun dolum saati uygun mu? (Unutmayın; betonu, dolum saatinden sonraki 2 saatte kalıba yerleştirmiş olmalısınız.)
• Kürleme işlemi için uygun ekipmanlar hazır mı? (Bkz: Beton sulanmazsa ne olur?)
• Yapı denetim görevlileri ve laboratuvar görevlileri şantiyeye ulaştı mı?
• Betonun şerbetinin çıkarılacağı alan belli mi?
• Beton dökümü gece yapılacaksa, gerekli aydınlatmalar hazır mı?
• Hava durumu takip edildi mi?
• Beton pompasının kurulacağı alan yol ise, resmi kurumlardan yol kapatma izni alındı mı?

Dikkat ettiyseniz "vibratör" yerine "vibratörler" dedim. Peki neden? Bir vibratör kolonun dibine daldırıldığında orada ortalama 10 saniye bekletilir. Sonrasında da saniyede 5-8 cm hızla çekilir. Şimdi 3 metrelik bir kolon hayal edelim. 3 kademede kolonu dolduracağız ve vibratörleme işlemi bir alt tabakaya da ortalama 30 cm nüfuz edecek. Yani özetle vibratörleme mesafem 100+130+130 cm = 360 cm olacak.

Her kademe için 10'ar saniye bekledik. Etti 30 saniye. Sonra da 360 cm'i biraz da hızlı (saniyede 10 cm) bir şekilde çektik. Bu da etti 36 saniye. Kolonumuz 80x50 ve vibratör ucumuz da 38'lik uç olsun. Ortalama olarak 6 noktadan vibratörü daldırmamız gerekecek. Bu durumda her bir kolonda harcamamız gereken vibratörleme süresi 66x6=396 saniye yani yaklaşık 6,50 dakika.

Binamızda bu şekilde 10 adet kolon olduğunu hayal edelim. Beton metrajı çıkardınız ve ihtiyacımız tam 12 m³ beton. Yani bir mikser beton. Bu mikseri tamamen kalıplara doldurmamız yaklaşık 30 dakika alacak ancak vibratörleme işlemi 65 dakika sürecek. İşte tam olarak bu yüzden şantiyede en az 2 adet vibratöre ihtiyacınız var. Yeri gelmişken; inşaatta beton vibratörü nedir?

Vibratörün nasıl kullanılması gerektiğiyle ilgili hazırladığım ve deneyler yaptığım bu videoyu da izleyebilirsiniz:

Bu çalışmada bize desteklerini esirgemeyen Haz Beton firmasına ve İlhan Bey'e teşekkürlerimizle...

Daha büyük çaplı uçlar kullanarak bu süreyi kısaltabilirsiniz. Ancak nolursa olsun şantiyede yedek vibratöre ihtiyacınız yok mu sizce de? Neyse, bu konuya ilerleyen yazılarımda ve youtube videolarımda detaylıca değineceğim.

Şimdi gelelim beton dökümü esnasında dikkat edilmesi gereken hususlara...

Beton dökümünde dikkat edilmesi gerekenler

• Beton 1.50 metre mesafeden daha yüksekten dökülmemelidir. E peki bunu nasıl yapacağız?

Bildiğiniz gibi kiriş donatıları, döşeme donatıları, etriyeler ve çirozlar derken beton pompasını kolonun içine sokmak pek mümkün olmuyor. Bunu yapmak için daha küçük çaplı ilave hortumu pompanın ucuna takmak gerek. Bu bir yöntem.

Veya kolon ve perde gibi düşey elemanlarda "beton döküm platformu" inşa ederek segregasyonun önüne geçebilirsiniz.

Beton döküm platformu kalıp taşeronlarına bir tık zahmetli ve angarya bir iş gibi gelse de oldukça verimli bir çözüm. Zaten iyi bir kalıp taşeronunuz varsa; tulum döktüğünüz betonlarda, betonu doğrudan kolonun içine vermeyip, kirişlerden veya döşemelerden kolona akıttığını fark etmişsinizdir. Bunu neden yapıyor sizce?

Çok basit; yüksek basınçlı bir şekilde pompadan çıkan betonun, demir donatıya, kalıba vs. çarparak ayrışmasını engellemek için. Döşemeye biriktirerek kolonlara dolduruyor ve bu sayede betonun pompadan çıkarkenki enerjisini kırmış oluyor. Beton betona çarptığında da ayrışma olmayacağı için sorunu büyük ölçüde çözmüş oluyor.

Ancak bu durum oradaki kiriş ve döşeme demirlerinin kirlenmesine ve kiriş demirlerine çarpan agregaların ayrışmasına neden oluyor. Platform da tam bu konuda devreye giriyor. Bu konunun detaylarına youtube videomda yer verdim.

• Beton tabakalar halinde doldurulmalıdır. Örneğin bir kolon tek seferde doldurulmamalıdır. En az üç kademe halinde doldurulmalıdır. Kolonlarda kademe yüksekliklerinin 60 cm olması idealdir.

Bu konuda da tecrübelerime dayanarak şunu söyleyebilirim. Diyelim ki 30 kolonlu bir şantiyedesiniz. 1 pompayı iki vibratörcü takip ediyor olsun. Bir süre sonra bazı kolonlar birinci kademe dolumda, bazıları ikinci kademe dolumda olacak. Bazılarının birinci kademesi bazılarının ikinci kademesi vibratörlenmiş olacak.

Bir süre sonra bu durum kafa karıştırıyor. Bu nedenle bir işaretleme sistemi geliştirmelisiniz. Örneğin vibratörlenen her kademenin ardından kolon filizine bir renkli bant yapıştırabilirsiniz.

Ben ne yapıyorum? Ben projenin kolon aplikasyon planını autocad üzerinde biraz düzenleyip çıktısını a4'e alıyorum ve şantiyede uygulanan her işlemden sonra o kağıda tik atıyorum.

Kademe kademe beton atmak gerçekten iyi takip isteyen, saha hakimiyeti isteyen bir iş. Bir kademeyi vibratörlemeyi atlarsanız kalıplar söküldüğünde istenmeyen durumlarla karşılaşırsınız.

Devam edelim;

• Betonun ayrışmadan doldurulması esastır.
• Vibratör kullanımına çok dikkat edilmelidir ve kullanım esasları harfiyen uygulanmalıdır.
• Betona kesinlikle su katılmamalıdır. Mastar işlemi de buna dahil. KESİNLİKLE!
• Soğuk derzlerin oluşması engellenmelidir. Mikserlerin santralden çıkış saatleri iyi ayarlanmalıdır.
• Beton yerleştirilmesi ve vibratörleme işlemleri uyum içinde gitmelidir. 
• Kolonlar ayrı dökülüyorsa, pompanın kalıba çarpıp kolon şaküllerini bozmasına izin verilmemelidir.
• Beton, hedef bölgeye en yakın noktaya dökülmelidir. 3 metreden daha uzağa yayılarak dolmasındansa pompa vasıtasıyla hedef bölgeye odaklanılmalıdır.
• Beton; kolon ve perdelerde maksimum 60 cm'lik tabakalar halinde doldurulmalıdır.
• Vibratör betonu yayma aracı değil, sıkıştırma aracıdır.
• Beton santralden miksere yüklendiği andan itibaren en fazla iki saat içerisinde kalıba yerleştirilmiş olmalıdır.

Peki neden? Dolumdan itibaren iki saat geçen betonda su kayıpları olacağından işlenebilirlik düşecektir. Bu da betonun yerleştirilmesini engeller. Sonuç olarak da yerleştirilememiş beton, beton değildir. Sağlıklı dayanım sonuçları elde etme şansımız kalmaz.

İTÜ'de yapılan deneyler, katkılar yardımıyla işlenebilirliğin korunması durumunda mukavemet kaybı yaşanmayacağını ortaya koymuştur. Ancak bu, betonun priz almaya başlaması durumunda geçerli olmaz. Kaynak: https://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/11534.pdf

2016 yılında ve 2020 yılında iki kez bu sorunu yaşadım. Beton santralinden art arda yüklenen mikserler şantiyeye dizildi. Hepsinin çıkış saatlerini kontrol ederek dökümü başlattığım için, her iki yılda da birer mikseri geri gönderdim. Tabi bu durum beton santralleriyle aramda krize yol açmadı değil. Ama yapılması gerekeni yaptım. Burada altın kural 2 saat! Beton, 2 saat içerisinde kalıplara yerleştirilmiş olmalı.

Beton dökümü için en iyi hava sıcaklığı kaç derecedir?