Ampatman Nedir?
Ampatman, en basit tabirle temel elemanına tasarım aşamasında ilave edilen konsol yapısıdır. Yani nasıl ki üst yapıda konsollar (çıkmalar) inşa edi...
Temellerin en önemli parçalarından biri olan ampatman kavramını bu yazıda tane tane izah edeceğim. Kelime bazen ampartman olarak hatalı yazılsa da doğru yazım şekli ampartman değildir. Güncel yazılarımdan haberdar olmak için instagram sayfamı (@emirhanaydincomtr) takip etmeyi unutmayın!
Temelde Ampatman Kavramı
Ampatman, en basit tabirle temel elemanına tasarım aşamasında ilave edilen konsol yapısıdır. Yani nasıl ki üst yapıda konsollar (çıkmalar) inşa ediyorsak, temeldeki konsollarımız da ampatman adını alır. Ampatmanlar, tekil temellerde, sürekli temellerde, kirişli radye temellerde, kirişsiz radye temellerde sıklıkla karşımıza çıkar. Peki neden ampatman yapma ihtiyacı duyuyoruz?
Ampatman Neden Yapılır?
Hatırlayacağınız gibi temel nedir, temel çeşitleri nelerdir başlıklı yazımda, bu konuyu karda yürüyen bir adam ve kayakçı ayakkabısı örneğiyle açıklamıştım. İşte o konuda bahsettiğim, üst yapıdan gelen yükleri geniş alana yayma prensibini ampatman parçalarıyla yapabiliyoruz.
Yine ayak örneğinden gidecek olursa, topuğunuzu ve ayağını ayrı ayrı düşünün. Biri sizi ittirdiğinde dengede durabilmenizi sağlayan topuk bölgesi değil ayak bölgesidir. Burada da görüyoruz ki, inşa ettiğimiz şeylerde aslında hep doğayı taklit ediyoruz.
Bu arada ampatmanı temele sonradan ilave edilen bir güçlendirme parçası gibi düşünmeyin. Ampatmanlar daha tasarım aşamasında inşaat mühendisi tarafından projelendirilen parçalardır.
Ampatman kavramının tam olarak ingilizce karşılığı yok. İngilizler temelin bütününe ayak adını verdiği için konsol bölüme ayrı bir isim verme gereği duymamışlar. Biz neden böyle bir şeye ihtiyaç duyduk hemen anlatayım.
Esas olarak tekil temellerde malzemeleden tasarruf edilmesi amacıyla 45 derecelik açıyla inşa edilmesi tasarlanan parçalar olan ampatmanlar zaman içerisinde temeldeki her bir konsol eleman için kullanılmaya başlandı. Yani artık sadece 45 derecelik açıyla inşa edilmiş parçalara ampatman demiyoruz.
Tekil temellerde kolon izdüşümü dışında kalan alana, sürekli temelde kutu kesitin dışında kalan alana ve radye temelde de binanın oturum alanı dışında kalan alana ampatman diyoruz. Yani bir ana kütle ve bu kütlenin konsol mekanizmasını kafamızda ayırıp, konsol bölümüne ampatman diyoruz. Ana kütleye ise farklı bir isim vermiyoruz.
Temelde Ampatman Ne İşe Yarar?
Dediğim gibi, temelde ampatman yapmanın asıl amacı yükü daha geniş bir alana yaymak. Bu sayede üst yapıdan gelen yüklerin oluşturacağı gerilmeyi azaltmayı hedeliyoruz.
Ampatman Genişliği Ne Kadar Olmalı?
Peki gelelim en sevilen soruya. "Tamam anladık Emirhan Bey, ampatman yapmak iyi bir şey. E biz zaten radye temel yapıyoruz, bir de ampatman yapacağız. Bari çok fazla yapmayalım..."
Bu konu tamamen inşaat mühendisinin hesabının sonucunda ortaya çıkabilecek bir değere yönlendiriyor bizi. Yani benim size "1 buçuk metreden aşşaası kurtarmaz" demem bir şey ifade etmeyecek. Bu konuda inşaat mühendisinin hesabına güvenmelisiniz. İnşaat mühendisleri Idecad, Sta4cad, Prota gibi yazılımlar kullanarak temel tasarımlarını yapıyorlar.
Ancak adı olsun diye 30 cm'lik ampatmanlar da yapmayın, özellikle radye temeller için söylüyorum bunu. Ben kendi projelerimde üst yapıdaki çıkma mesafesi kadar temelde ampatman genişliği tasarlıyorum. Yani ihtiyaç olursa artırırım bu değeri ancak böyle bir standart oluşturdum. Yani 1.50 metrelik çıkma varsa üst yapıda, alt yapıda da 1.50' metrelik ampatmanla yola çıkmak mantıklı geliyor.
Tabii ampatman genişliğini çok fazla uzatmak da iyi olmaz. Nasıl ki üst yapıda konsolları çok fazla uzatmak olumsuz etkilere neden olursa, alt yapıda da bunu pek abartmamak gerek. Tabii tüm bu söylediklerim ön tasarım için kullanılabilecek değerler. Kesin hesap yine mühendisin kaleminden çıkmalı. Ya da printer'ından. Dediğim gibi artık yazılımlar, tasarımlarda büyük pay sahibi.
Bu arada ampatman genişliğinden bahsettik ama radye temel kalınlığından hiç bahsetmedik. Detayları bu makalede kaleme aldım: Radye temelin kalınlığı ne kadar olmalı?
Ampatman Yapmanın Avantajları ve Dezavantajları
Ampatman yapmanın pek çok avantajı bulunmakta. Gelin bunlara hızlıca bir göz atalım.
- Yükü yaydığı için daha güvenli bir tasarım oluşur.
- Yapının devrilmesine karşı koyar.
- Kolon kalıbı çakarken kalıp ustası için kolaylıktır. (Bkz. Radye Temel Nasıl Yapılır?)
- Su yalıtımı için kolaylık oluşturur.
3 yorum