Brüt Beton Nedir?

Biliyorsunuz, şantiyede beton dökerken en sık karşılaşılan problemlerden biri segregasyon problemidir. Kalıpların sızdırmazlığı, işçilik hataları, vibratörün uygun kullanılmaması durumu veya dizayn hatası gibi sebeplerle segregasyonlarla karşılaşabiliriz.

Segregasyonlarla karşılaşmamızın bir diğer sebebi de imalat aşamasında demir donatıların kalıba veya diğer demir donatılara çok yaklaşması nedeniyle betonun içindeki agrega rahatlıkla aralardan geçemez ve sorun yaşatır. Özellikle paspayı mesafesi projede nasıl tercih edilirse edilsin imalat aşamasında demir donatılar kalıba iyice yaklaştıysa o işin içinden çıkmak epey zor bir hale gelebilir.

Özetle; projedeki dmax agrega çapı, şantiyedeki imalatta, karşılık bulamıyor olabilir. E şimdi her beton santrali de sizin şantiyenizdeki "anlık" dmax durumuna göre reçete hazırlayıp size beton gönderemez. Hatta çoğunlukla size rest çeker, beton vermez. Çünkü size uygun dmax ile reçete hazırlayıp size beton gönderebilmesi için belki de defalarca numune hazırlayıp test etmesi gerekecektir.

Dolayısıyla hem beton santrallerinin, hem şantiye şeflerinin hem de yapı denetim görevlilerinin ortak dili "brüt beton kullanalım" cümlesine hayat verir. Brüt beton, ince agrega oranının normal betona göre daha fazla olduğu bir beton türüdür. Böylece ince agregalar betonun yerleştirilmesini kolaylaştırır. Yani demir ile demir arasındaki dar alanlara ya da demir ile kalıp arasındaki dar alanlara daha iyi yerleşir.

Bu nedenle de şantiyedeki ihtiyaca dolaylı olarak cevap verir. Dolaylı olarak diyorum, çünkü brüt betonun asıl amacı bu değildir. Asıl amacı nedir peki? Öyleyse gelin aynı konuya bir de teknik ofis açısından bakalım.

Brüt betonun mantığını anlamak için öncelikle Brütalizm mimari akımını anlamak gerekiyor. Brütalizm 20. yüzyılın ortalarına doğru hayat bulan bir akım. Bu mimari akım; yapının iç işlevinin açıkça ifade edilmesini ve doğal halinin bozulmaması gerektiğini savunuyor. Örneğin betonun asıl işlevi taşıyıcı olması ise, bunu sıva ile örtmenin anlamı yok! 

Brütalizm akımını sevenler kadar sevmeyenler de çok. Örneğin brütalizm akımı ile tasarlanan Boston Belediye Binası dünyanın en çirkin 2. binası olarak adlandırılıyor. İlk sırada ise yine brütalizm akımından bir örnek var: J. Edgar Hoover Binası yani FBI genel merkezi.

Tabii dünyanın en çirkin binası olarak biz yıllarca Kahramanmaraş İl Özel İdaresi'ni biliyorduk. Neyse ki uluslararası arenada bu binayla boy göstermiyoruz. Bu arada söylemeden edemeyeceğim. Dünyanın en çirkin binası listelerini hazırlayanlar kesinlikle Kütahya Otogarı'nı görmeden bu listeleri hazırlamışlar.

Neyse konuyu çok fazla dağıttım. Ancak sizin brütalizm akımını anladığınızı düşünüyorum. Özetle bu akımın öncüleri betonu ham haliyle son kullanıcıya ulaştırmayı hedeflemişler. Tabii bunun yanında birkaç ilave detay daha var ancak konumuz brüt beton olduğu için o konulara değinmeyeceğim.

Sonuç olarak brüt beton teknik ofisteki anlamıyla; ham halde son kullanıcıya ulaştırılacak olan betondur. Yani brüt betonun üzerine sıva, boya vb. katmanlar uygulanmaz. Peki ülkemizdeki brüt beton kavramı gerçekten böyle mi kullanılıyor sizce? Cevabı hemen söyleyeyim. Hayır. Ülkemizdeki brüt beton kavramı tamamen şantiyedeki brüt beton anlamıyla kullanılıyor.

Dolayısıyla genel anlamda ülkemizdeki brüt betonlara sıva da yapılır boya da atılır. Yani son kullanıcı olarak betonun ham halini görme şansı bulamayız. En azından genel anlamda uygulamalar bu şekilde oluyor.

Tabi istinat duvarları ya da özel nitelikli projelerde brüt betonu görme şansımız hala var!

Brüt beton, tıpkı normal hazır beton gibi santralde dizayn edilir ve mikserler aracılığıyla şantiyeye gelir. Dolayısıyla malzeme siparişi nasıl verildiyse, betonun o dayanım değerine ulaşılması gerekir. Örneğin C30 brüt beton siparişi verildiyse gelen beton bu dayanımı görmelidir.

Brüt betonda ince agrega oranı normal betona göre daha fazla olduğundan hedef dayanımı yakalamak için normal betona göre daha fazla çimento kullanılır. Ancak dizayna ve kullanılan katkılara göre bu durum değişebilir.

Halkımızın çok fazla merak ettiği bu soruya da bu yazımın içerisinde kısaca cevap yazmak istiyorum. Brüt beton veya normal beton kullanılması, projesi ve inşaatı fen ve sanat kurallarına uygun, yönetmeliklere uygun bir yapıda herhangi bir sonucu değiştirmez. Yani bir binanın depreme dayanıklılık kriterleri arasında betonunun brüt ya da normal olup olmadığı yer almaz. Dolayısıyla bu soruyla kafanızı meşgul etmeyin.

Diğer bir yandan, bazı web sitelerinde depreme dayanıklılık için brüt beton kullanılmasının tavsiye edildiğini gördüm. Bunu şu maksatla yazıyorlar; eğer kolonlar ve kirişler brüt beton olarak bırakılacaksa yani sıva veya boya katmanı yapılmayacaksa hem olası taşıyıcı sistem çatlakları çok daha kolay tespit edilir hem de müteahhitler sıva ile kusurlu kolonları kapatamayacakları için daha özenli işçilik yapmak zorunda kalırlar.

Ancak ülkemizde kolonlar, perdeler ve kirişler sıva ve boya katmanıyla kapatıldığı için böyle bir öneri boşta kalacaktır. Bu sorunun çözümü için brüt beton önerisi yerine sahadaki denetimler artırılması önerilmelidir.

Brüt betonun avantajlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

Brüt betonun en önemli avantajı estetik bir görünüme sahip olmasıdır. Gerçi dünyanın en çirkin binaları listesinin ilk iki sırası brüt beton ile inşa edilmiş yapılar olsa da, daha iyi bir tasarımla bu algı yıkılabilir.

Brüt beton dizaynında genellikle daha yüksek oranda çimento kullanılır. Bu da betonun boşluklu yapısının azalmasına neden olur ve korozyon gibi dış etkenlere karşı göstereceği dayanıklılığa katkı sağlar.

Brüt beton, teknik ofisteki anlamıyla kullanılır ve son kullanıcıya çıplak bir şekilde sunulursa, sıva ve boya gibi katmanlarla uğraşmak zorunda kalmayacağınızdan inşaat daha kısa sürede bitecektir.

Her ne kadar brüt beton normal betona göre daha pahalı olsa da brüt beton sayesinde sıva ve boya katmanlarını yapmama şansınız var. Bu da ekonomik olarak tasarruf etmenizi sağlayacaktır.

Brüt betonun birtakım dezavantajları da var. Gelin onlara da hızlıca göz atalım:

Betonun ham haliyle bırakılması doğal bir görünüm kazandırdığı için pozitif bir özellik olsa da yoğun kullanımda betonun yoğun ve ürkütücü bir görüntüye sahip olduğunu göz ardı etmemek gerek. Dolayısıyla tasarıma soğukluk katıyor olması brüt betonun ilk dezavantajı olarak listemize giriyor.

Evet, sıva ve boya katmanlarından kurtuluyor olabilirsiniz ancak ilk aşamada normal betona göre daha maliyetli.

Normal bir beton kullanıyorsanız, nasıl olsa sıva katmanı ile ufak hataların giderilebileceğini biliyorsunuz. Ancak brüt betonda şartlar farklı. Hataları kapatabileceğiniz bir sıva katmanı yok. Bu nedenle işçilik çok daha hassas olmalı. Bu da ekstra maliyet ve iş gücü demek.